English

Etik Konular

Zaman içinde akademik ve bilimsel çalışmaların dinamikleri değiştikçe, etik ihlaller ve sahtecilikle ilgili de yeni bir yelpaze ortaya çıkmıştır. Örneğin son yıllarda sorumsuz yapay zekâ kullanımı, makine yazımı metinler ve yazarlık konularındaki ihlaller gibi meseleler giderek daha belirgin hale gelmiştir. Bu zorluklarla başa çıkabilmek için bilimsel kurumlar, dergiler ve diğer paydaşlar tarafından dikkatli ve etkili bir şekilde hareket edilmesi gerekmektedir. Bilimsel topluluğun, bu etik meselelere karşı aktif bir mücadele yürütmesi, araştırma ve bilimsel iletişimin güvenilirliğinin ve saygınlığının korunmasını sağlamak açısından elzemdir.

SPC Editoryal süreçleri, başlıca yönergeleri olarak Helsinki Bildirgesi (https://www.wma.net/policies-post/wma-declaration-of-helsinki-ethical-principles-for-medical-research-involving-human-subjects/), ICMJE (https://www.icmje.org/) ve COPE (https://publicationethics.org/) çerçevelerine sıkı sıkıya bağlıdır. Bu çerçevelerin hepsi önemli olmakla birlikte, COPE önerileri, somut ve dinamik olmaları hasebiyle, SPC Editörleri için ana yol haritasını oluşturur. İnsan katılımcılar, yazarlık ve intihal vakalarının yanı sıra diğer davranış ihlalleri ve geri çekme prosedürleri gibi kritik konular, aşağıda kapsamlı bir şekilde ele alınmıştır. Bununla birlikte, insan katılımcılar, yazarlık ve intihal vakalarının yanı sıra diğer davranış ihlalleri ve geri çekme prosedürleri gibi önemli konular aşağıda detaylı bir şekilde ele alınmıştır.

İnsan Katılımcılar

Editör Kurulumuz insan katılımcılar üzerinde yapılan araştırmalar ile ilgili üzerinde en büyük uzlaşıya sahip olan standart olarak tanımlanabilecek Helsinki Deklarasyonunu benimsemektedir. Katılımcıların herhangi bir şekilde zarar görmekten korunması en önemli temel ilkedir. Katılımcıların veya zorunlu durumlarda yasal temsilcilerinin gönüllü olarak araştırmaya katılmış olmaları gerekmektedir. Aydınlatılmış onam sağlanmalı, araştırma amacıyla kimi bilgiler katılımcılardan gizlendi ise bunun nedenleri açıkça beyan edilmelidir.

Katılımcı bilgilerinin anonim olması esastır, katılımcıların fotoğrafları veya kimliklerinin belirtilmesinin orunlu olduğu durumlarda yazılı onaylarının bulunması ve editörlere sunulması gerekir. SPC’de yayımlanmak üzere gönderilen insan katılımcı verilerinin kullanıldığı araştırmalar için etik kurul onayı alınmış olmalı, bu onay makalede belirtilmeli ve belgelendirilmelidir. Makalelerde Araştırma ve Yayın Etiğine uyulduğuna dair ifadeye ve ilgili etik kurul kararının sayısına yer verilmelidir.

İntihal ve Diğer Suistimallere ilişkin Editöryal Politika

Çıkar Çatışması. Çalışma ile ilgili çeşitli şekillerde çıkar çatışması yaşanabilir. Araştırmacının mali ilişkileri, para karşılığı aldığı görevler ya da kişisel konular gibi birçok durumda çeşitli çıkar çatışmaları yaşanabilir. Bu çatışmaların yazarlar tarafından editöre bildirilmesi zorunludur. Bununla birlikte çıkar çatışması Editörler ve hakemler için de geçerlidir. Bu konuda aşağıdaki uygulamalar yürütülmektedir:

  • Çıkar çatışması gerekçesiyle yazar belli kişilerin hakem olmamasını isteyebilir.
  • Ayrıca Editör şu durumlardaki hakemlere de mümkün olduğunca değerlendirme göndermemektedir:
    • Yazarın/yazarların daha önce ortak çalışma yayımladığı hakemlere,
    • Yazarın/yazarların çalışmalarının ön okumalarında yardımcı olmuş hakemlere,
    • Yazarın/yazarların daha önceden sorunu olduğu bilinen hakemlere,
    • Çalışmanın yayımlanmasından finansal fayda sağlayacak hakemlere,
    • Yazar ile aynı kurumda çalışan (üniversitelerde aynı bölümde) hakemlere.
  • Editörün bahsedilen bütün unsurları bilmesinin mümkün olmaması sebebiyle hakemlerden adil bir değerlendirme yapmalarına engel olacak durumları Editöre bildirmeleri beklenmektedir.

Yazarlık. SPC Editorial, yazarlık hakkının kaynağını tanımlamak için Uluslararası Tıp Dergisi Editörleri Komitesi ICMJE tarafından öne sürülen 4 kriteri benimsemektedir:

  • Çalışmanın konseptine veya tasarımına; veya çalışma için verilerin elde edilmesi, analizi veya yorumlanmasına önemli katkılar vermek; VE
  • Çalışmanın taslağını hazırlamak veya önemli entelektüel içerikleri eleştirel olarak gözden geçirmek; VE
  • Yayınlanacak versiyonun nihai onayını vermek; VE
  • Çalışmanın tüm yönlerinin sorumluluğunu almak ve her bir aşamasının doğruluğu veya etik standartlara uygunluğu ile ilgili soruların uygun şekilde soruşturulmasını ve çözülmesini sağlama sorumluluğunu üstlenmek.

Bir yazar, yaptığı çalışmanın bölümlerinden sorumlu olmanın yanı sıra, çalışmanın belirli diğer bölümlerinden hangi ortak yazarların sorumlu olduğunu da belirleyebilmelidir. Ayrıca yazarlar, ortak yazarlarının katkılarının doğruluğuna güvenmelidir. Editörler, hediye yazarlık (yazar olarak belirtilen bir adın önemli bir katkısı olmadığında) veya hayalet yazarlık (yazarlığı hak eden bir araştırmacı listelenmemişse) gibi yazarlıkla ilgili suistimallerden şüphe duyduklarında COPE yönergelerini takip etmekle yükümlüdürler.

İntihal. İntihal, taslaklar veya araştırma hibe başvuruları gibi başkalarının yayınlanmış ve yayınlanmamış fikirlerinin kaynak gösterilmeden kullanılmasından, bazen farklı bir dilde, karmaşık bir makalenin farklı yazarları altında sunulmasına kadar uzanır. SPC dergisine yayımlanmak üzere teslim edilen bütün taslaklar, önde gelen bir ticari çevrimiçi intihal tespit yazılım paketi kullanılarak incelenmektedir. Benzerlik analiz raporları taslaktan sorumlu editör tarafından değerlendirilir. Benzerlik analizi, taslakta intihal veya yayın ahlakıyla ilgili herhangi bir suiistimalin (öz-intihal, duplikasyon veya tekrar yayımlama vb.) varlığını gösteriyorsa taslak daha ileri değerlendirme aşamalarına alınmadan reddedilir.
Diğer İhlaller. Araştırma ve ampirik olmayan yayınlardaki bilimsel suistimaller arasında şüpheli yazarlık, uydurma; görüntülerin hileli olarak manipüle edilmesi dahil olmak üzere verilerin tahrif edilmesi; ilişkilerin ve faaliyetlerin kasıtlı olarak ifşa edilmemesi; ve intihal dışında da çeşitli ihlaller yaşanabilmektedir. Her ihlal vakası, editörler ve gözden geçirenler tarafından ayrı bir değerlendirme gerektirir. Gönderilen veya yayınlanan makalelerde açıklanan çalışmanın yürütülmesi veya doğruluğu ve etik standartlara uygunluğu konusunda bir suistimalden şüphelenildiğinde veya endişe verici emareler ortaya çıktığında, Editör COPE tarafından detaylandırılan yönergelerden yararlanarak duruma uygun prosedürleri başlatmalı, bildirimde bulunan kurumları, liderleri veya işverenleri dikkate almalı sonuçlar çıkana kadar yayın işlemlerini askıya almalıdır. İşlem yazarların kurumunda bir soruşturmayı içeriyorsa, editör bu soruşturmanın sonuçlarını takip etmeli ve gerekirse okuyucuları sonuçlar hakkında bilgilendirmeli ve soruşturmada suistimal ortaya çıkarsa makalenin reddedildiğini ilan etmelidir. Herhangi bir ihlal tespit edilemeyen durumlarda, Editör süreçle ilgili mektupları veya yazışmaları okuyucularla paylaşılabilir.

Yayından Kaldırma/Geri Çekme Politikası

The Committee on Publication Ethics (COPE) ve International Committee of Medical Journal Editors (ICMJE), yayından kaldırma konusunda şeffaf ve tutarlı bir yaklaşımı önermektedirler. COPE’un Geri Çekme İlkeleri’ne göre, geri çekme, bir makalenin geçerliliği veya güvenilirliği konusunda önemli endişeleri düzeltmek ve okuyucuları bilgilendirmek için bir mekanizma olarak kullanılır. Çekilmiş makalelerin çevrimiçi olarak erişilebilir kalması ve geri çekme yaptırımına esas teşkil eden durumun net bir şekilde belirtilmesi gerektiği ifade edilmektedir.

SPC, hakaret, telif ihlali, çift yayın ve intihal gibi konularda geçerli yasal gerekliliklere ve editoryal kurul politikalarına dayanan net bir yayından kaldırma/geri çekme politikası benimsemektedir. Yayınlanmış makalelerin mümkün olduğunca değiştirilmeden tutulması ilkemizdir, ancak istisnai vakalarda, yayından kaldırma veya geri çekme gerektiren durumlar ortaya çıkabilir. Yayından kaldırma talebi editörler, yazarlar veya kurumları tarafından başlatılabilir.

Geri çekme, çift gönderim, intihal veya sahte veri kullanımı gibi etik ihlalleri içeren durumlar için saklı tutulan bir önlemdir. Saydam bir süreç sağlamak adına çeşitli mekanizmalar kullanılmaktadır; bunlar arasında geri çekme notları ekleme, PDF’leri “geri çekilmiş” olarak işaretleme veya tamamen kaldırma gibi yaptırımlar sayılabilir. Nadir durumlarda, makaleler yasal nedenlerle kaldırılabilir, ancak yazar adları ve başlık gibi üst veriler korunacaktır.

Ayrıca, yazarların hataları düzeltmek ve açıklamak için erratum notları yayımlama hakları bulunmaktadır. Eğer erratum çeşitli nedenlerle yetersiz kalırsa, geri çekme değerlendirilmektedir.

Suistimal Şüphelerinde SPC Editörlerinin Tipik Eylem Süreci

Spiritual Psychology and Counseling (SPC) bünyesinde, en yüksek etik standartları korumak birincil önceliğimizdir. Suistimal şüpheleri ortaya çıktığında, editoryal ekibimiz bu endişelerle başa çıkmak için belirlenmiş prosedürleri titizlikle takip eder. Aşağıda, SPC Editörlerinin bilimsel suistimal iddialarıyla karşılaştıklarında aldıkları tipik eylemler açıklanmaktadır:

Hemen Değerlendirme ve Belgeleme: Bir suistimal iddiası alındığında, SPC Editörleri olayı hızla değerlendirir ve ilgili detayları belgeleyerek kapsamlı bir değerlendirme yapmaktadır.

COPE Rehberlerine Başvuru: Editörler, Committee on Publication Ethics (COPE) tarafından sağlanan yönergeleri kullanarak, akış diyagramları gibi pratik araçları devreye alarak belirli bir suistimal konusunu ele almak için yapılandırılmış ve etik bir yaklaşımı sağlamaktadırlar.

Yazarlarla İletişim: Gerektiğinde, editoryal ekip yazarlarla iletişim kurarak, iddiaları ele almak için açıklama ve ek bilgi talep etmektedir.

Editoryal Karar: Kapsamlı bir gözden geçirme ve COPE yönergelerine uyuma sonrasında, editoryal ekip, sorunlu makaleye ilişkin bilimsel suistimalinin ciddiyeti, bilimsel kayıtlar üzerindeki potansiyel etkisi ve etik düşünceler gibi faktörleri göz önünde bulundurarak bilinçli bir karar almaktadır.

Kurumsal İncelemeler: Şüpheler devam ederse, yazarlar kendi kurumlarında soruşturmaya tabi tutulabilir, bu da etik standartları akademik topluluk genelinde koruma taahhüdümüzün gereğidir.

Gelişen Etik Konuları Takip Etmek: SPC Editörleri, yeni ortaya çıkan etik ihlal biçimleri hakkında proaktif bir şekilde bilgi sahibi olup, ilgili COPE prosedürlerini editoryal süreçlere entegre ederek, değişen risklere karşı yerinde bir yanıt sağlamaktadırlar ve bilimsel bütünlüğü koruma konusundaki bağlılıklarını vurgulamaktadırlar.

Diğer Notlar

Yüksek lisans ve doktora tezlerine dayalı çalışmalarda tezin bütününün sunulması, tezde kullanılan bütün verilerin raporlanması beklenmektedir.
Daha önce profesyonel bir toplantıda veya konferansta özet veya poster olarak sunulan içeriğe sahip yazılar, bu gerçeğin bir açıklama metni (acknowledgement) olarak açıkça belirtilmesi şartıyla incelemeye kabul edilebilir.
Bütün araştırma türleri için verilerin güncelliğine önem verilmektedir. Araştırma verilerinin toplanması üzerinden 5 yıl veya daha fazla süre geçmiş ise araştırmaların güncelliğini kaybettiği yönünde görüş bildirilmektedir.
SPC Editorial, etik suistimallerin yönetimi ve ele alınmasında COPE Yönergelerini benimser. Yazarlar veya okuyucular varsa olası sorundan sorumlu kişiyi atlayabilir ve şüphelenilen etik ihlallerle ilgili olarak dergi yönetimi ile iletişime geçebilirler.